قرارداد آتی سهام چیست؟ | انواع آن، بررسی مزایا و معایب

در قرارداد آتی سهام فروشنده متعهد می‌شود که در یک تاریخ مشخص، مقدار مشخصی از دارایی مشخصی را به قیمتی که در قرارداد تعیین شده است، به خریدار بفروشد. خریدار نیز تعهد می دهد که این دارایی را با مشخصات ذکرشده خریداری کند. دارایی که در قرارداد آتی معامله می‌شود، دارایی پایه نام دارد. در سطح جهان، دارایی‌های مختلفی مثل محصولات کشاورزی، انواع فرآورده‌های نفتی و انواع فلزات از طریق قراردادهای آتی معامله می‌شوند. دارایی پایه قرارداد آتی سهام هم سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار سرمایه است.

انواع قراردادهای آتی

قراردادهای آتی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

•  قرارداد آتی کالا: در این قرارداد یک کالای فیزیکی مثل محصولات کشاورزی، مواد نفتی و فلزات معامله می‌شود.
• ２.  قرارداد آتی مالی: در این قرارداد ابزارهای مثالی مثل سهام، ارز و اوراق قرضه معامله‌ می‌شود.

قرارداد آتی سهام چیست؟

در قرارداد آتی سهام، فروشند متعهد می‌شود که تعداد مشخصی از یک سهام پایه در تاریخ مشخصی و با قیمت مشخصی به خریدار بفروشد. از طرف دیگر، خریدار هم متعهد می‌شود که این سهام را در تاریخ مذکور و با قیمت مذکور خریداری کند.

چگونه می‌توان در بازار آتی مشارکت کرد؟

برای انجام این کار کافی است شرایط اولیه را داشته باشید و سپس، فرایند زیر را برای دریافت کد آتی انجام دهید:

•  به دفاتر و شعب کارگزاری‌های مجاز مراجعه کنید.
• ２.  مدارک هویتی خود را ارائه کنید.
• ３.  فرم‌های درخواست کد، اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات قراردادهای آتی را تکمیل و امضا کنید و اطلاعات حساب بانکی (حساب وکالتی) خود را ارائه نمایید.
• ４.  در این مرحله، مدارک شما باید توسط کارگزار تأیید شود و به بورس کالا ارائه گردد.
• ５.  بورس کالا بعد از بررسی مدارک مذکور، کد معاملاتی شما را صادر می‌کند.

بعد از دریافت کد، می‌توانید با نام کاربری و رمز عبور کد وارد سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی شوید و معاملات خود را شروع کنید. توجه داشته باشد که ابتدا باید وجه تضمین اولیه مورد نظر را به حساب عملیاتی واریز کنید. در ادامه هم می‌توانید سفارش خرید یا فروش خود را ارائه کنید.

وجه تضمین قرارداد آتی سهام چیست؟

وجه تضمین وجهی است که از دو طرف معامله دریافت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که آن‌ها تعهدات خود را انجام می‌دهند. این وجه باید در حساب معامله‌گران موجود باشد و نزد کارگزار مسدود شود. انواع وجوه تضمین عبارت‌اند از:

وجه تضمین اولیه و وجه تضمین لازم هم با توجه به فرمول‌های زیر محاسبه می‌شوند:

گفتنی است که حداقل وجه تضمین نسبتی از وجه تضمین است که باید در حساب عملیات مشتری نزد کارگزار وجود داشته باشد. اگر موجودی حساب معامله‌گر کم‌تر این مقدار شود، کارگزار اخطاریه مربوط به افزایش وجه تضمین را صادر می‌کند.

معامله‌گرانی که این اخطاریه را دریافت می‌کنند، باید وجه تضمین جبرانی را بپردازند. علاوه بر این، وجه تضمین اضافی هم میزان افزایش وجه تضمین لازم است. این نوع وجه تضمین برای پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت و با توجه به قرارداد آتی سهام اخذ می‌شود.

مهم‌ترین اهداف بازار قراردادهای آتی

قرارداد آتی سهام دو هدف مهم را دنبال می‌کند:

•  کشف قیمت: به خاطر تعامل عرضه‌کننده و تقاضاکننده در این بازار، قیمت کالاها و ابزارهای مالی مذکور کشف می‌شود.
• ２.  مدیریت ریسک: خریداران و فروشندگان معاملات آتی می‌توانند قیمت آینده ابزارها و کالاها را تعیین کنند و با توجه به توان مالی خودشان، از استراتژی مناسبی برای کنترل ریسک خود استفاده نمایند.

مقایسه انواع قراردادها با توجه زمان انتقال دارایی و دریافت وجه آن

مزایای قراردادهای آتی سهام

از بین مزایی قراردادهای آتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• 1.  اهرم معاملاتی:  معامله‌گران با استفاده از اهرم‌ها می‌توانند بخشی از ارزش قرارداد آتی (همان وجه تضمین اولیه) را پرداخت کنند و سپس با معامله کل موضوع مورد قرارداد، بازدهی بیشتری کسب کنند. البته در این حال ریسک آن‌ها هم رشد می‌کند. اهرم در بازار آتی با توجه به فرمول زیر به دست می‌آید:
• ２.  پوشش ریسک: یکی از مهم‌ترین مزایای قرارداد آتی سهام پوشش ریسک است. این قراردادها باعث می‌شوند که سرمایه‌گذاران بتوانند ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت را کاهش دهند یا حذف کنند.
• ３.  دو طرفه بودن: معامله‌گران در قراردادهای آتی می‌توانند هم از افزایش و هم از کاهش قیمت‌ها سود کنند.
• ４.  معافیت از مالیات: تبصره یک ماده ۷ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی اعلام کرده است که تمام درآمد حاصل از معاملات قراردادهای آتی، از مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد معاف هستند.
• 5. نوسان‌گیری: معامله‌گران می‌توانند با استفاده از خرید و فروش قرارداد آتی (بدون داشتن دارایی پایه) سود کنند.
• ６.  استانداردسازی توسط بورس: سازمان بورس مشخصات خاصی را برای قراردادهای آتی تعیین می‌کند تا این ابزارهای معاملاتی، با توجه به نوع و اندازه آن‌ها تسویه شوند.
• ７.  تضمین سازوکار تسویه توسط اتاق پایاپای: مسئولیت‌های مربوط به تعیین وجوه تضمین، انجام امور تسویه و پایای قرارداد آتی را اتاق پایاپای انجام می‌دهد. این اتاق برای تضمین انجام تعهدات، وجه تضمین مذکور را از معامله‌گر دریافت می‌کند.
• 8. امکان خروج از بازار قبل از سررسید: معامله‌گران قبل از تاریخ سررسید قرارداد آتی سهام می‌توانند با استفاده از روش موقعیت معکوس تعهد خود را به شخص دیگری واگزار کنند.
• ９.  کم‌تر بودن کارمزد معاملاتی: کارمزد معاملات قراردادهای آتی کم‌تر از معاملات دارایی پایه است.